Transnarodowe życie polskich Romów – migracje, rodzina i granice etniczne w zmieniającej się Unii Europejskiej

 

Migracje z Polski, szczególnie po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 roku, cieszą się nieustającym zainteresowaniem badaczy, polityków i opinii publicznej. W obliczu zmian jakim poddawana jest UE wskutek m.in. rychłego opuszczenia jej przez Wielką Brytanię, strategie migracyjne polskich oraz innych poakcesyjnych migrantów już przykuwają uwagę badaczy i obserwatorów. W tej ogromnej liczbie informacji i przy coraz pełniejszym obrazie zróżnicowanego oblicza polskich migracji zapominamy często, że z Polski migrują także mniejszości etniczne i narodowe, tymczasem o tym, w jaki sposób swoboda przepływu osób w ramach UE wpłynęła na ich życie i jak reagują na powstające ograniczenia (np. Brexit) nie wiadomo niemal nic.

Niniejszy projekt skupia się na badaniu migracji polskich Romów i ich transnarodowego życia w kontekście zmian w funkcjonowaniu UE dotyczących reżimów mobilności, w wymiarze historycznym i antropologicznym. Transnarodowość rozumiana jest tutaj jako sposób życia, który wykracza poza granice państw narodowych. Jako dość niezwykły należy zatem uznać fakt, że mimo stereotypowego postrzegania Romów jako z definicji mobilnych, ani badania migracyjne, skupiające się m.in. na transnarodowości nie-romskich migrantów z Polski, ani tradycyjne polskie badania romologiczne przz długi czas nie podejmowały tematu migracji polskich Romów i konsekwencji tych procesów – powstawania transnarodowych rodzin i społeczności, zmian w relacjach rodzinnych oraz międzygrupowych, przemian tożsamości, granicy etnicznej i wielu innych. Pionierski projekt Polonez realizowany w Ośrodku Badań nad Migracjami wniósł wiedzę na ten temat oraz zainicjował dyskusję między polską romologią a badaniami migracyjnymi i zaczął wypełniać lukę w tym obszarze.  Dwuletni i eksploracyjny projekt Polonez był zatem wstępem od dalszych poszukiwań.

Działania zespołu są osadzone w teorii antropologicznej. Będziemy korzystać z metody etnografii wielostanowiskowej, a migracje polskich Romów traktujemy nie jako z definicji odmienne, ale kierujące się podobnymi motywacjami i wywołane podobnymi procesami co migracje Polaków w ogólności. W rzeczywistości bowiem, tradycje nomadyczne podzielane są jedynie przez niektóre polskie grupy Romów, a traktowanie ich jako homogenicznej grupy jest etnograficznie fałszywe, gubiąc specyfikę ciągłego negocjowania przez Romów etnicznej granicy, dzielącej ich świat na Romów i nie-Romów. W dzisiejszych czasach, tak jak nie sposób zrozumieć społeczeństwa polskiego bez wzięcia pod uwagę skali i wpływu na polskie społeczeństwo migracji poakcesyjnych, tak nie sposób zrozumieć sytuacji romskiej mniejszości w Polsce, bez przyglądnięciu się ich życiu w Londynie czy Hamburgu. Transnarodowe życie romskich migrantów oznacza, że rodziny i całe społeczności (zarówno w kraju jak i za granicą) poddawane są zmianie społecznej związanej z migracją – jak przekłada się ona na życie polskich Romów nie było dotąd przedmiotem pogłębionej analizy.

Szczególnie istotna jest sytuacja tej mniejszości w kontekście wychodzenia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, co może ograniczyć albo wpłynąć na ich dalszą mobilność – do Niemiec lub z powrotem do Polski. Badanie skupiać się będzie na transnarodowych rodzinach romskich w kilku przestrzeniach społecznych w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Polsce i zostanie przeprowadzone metodą wywiadów pogłębionych i obserwacji uczestniczącej wśród Romów z grup Bergitka, Polska Roma, Chaładytka i Lowarzy. Wedle zasady etnograficznej metody partycypacyjnej badanie będzie prowadzone wraz z romskimi stypendystami, którzy w trakcie projektu będą pracować nad swoimi rozprawami doktorskimi lub magisterskimi.

Czas trwania

2019 - 2022

Źródło finansowania

Projekt „Transnarodowe życie polskich Romów – migracje, rodzina i granice etniczne w zmieniającej się Unii Europejskiej” realizowany w ramach grantu OPUS 16, jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, nr UMO-2018/31/B/HS6/03006

Publikacje