Nowe społeczeństwo na Ziemiach Zachodnich. Pamiętniki osadników w perspektywie autobiograficznej
Podstawowym celem projektu jest zbadanie, przedstawienie i wyjaśnienie sposobów opisywania przez osadników i mieszkańców Ziem Zachodnich procesów migracyjnych i osadniczych, które dokonywały się na tych obszarach w latach 1945-1970. Projekt zakłada wyjaśnienie różnic w interpretowaniu tych procesów w różnych okresach (w momencie ich trwania, kilka lub kilkanaście lat od ich rozpoczęcia oraz współcześnie, w perspektywie późniejszych doświadczeń biograficznych). Cele szczegółowe projektu to: opisanie procesu powstawania wypowiedzi autobiograficznych w ramach konkursów pamiętnikarskich oraz powiązań między ich pisaniem a innymi zjawiskami społecznymi; popularyzacja wiedzy o polskiej tradycji badań metodą biograficzną; pogłębienie wiedzy o przebiegu procesów społecznych zachodzących po 1945 r. na Ziemiach Zachodnich. Przyjęte hipotezy badawcze: (H1) Migracje i osadnictwo na Ziemiach Zachodnich przyczyniły się do powstania nowych społeczności lokalnych – wspólnot zakorzenionych w miejscu zamieszkania; (H2) Lokalne tożsamości mieszkańców Ziem Zachodnich zawierają elementy specyficzne na tle społeczeństwa polskiego; (H3) Procesy migracyjne i osadnicze na Ziemiach Zachodnich przyczyniły się do utrwalenia szczególnych lokalnych tożsamości: (h1) z wysoką otwartością na zmiany, (h2) z dużą gotowością do kontaktów z innymi mieszkańcami, (h3) z elementami tożsamości regionów wcześniejszego pochodzenia (zwyczaje, tradycje, normy społeczne).
Cel projektu zrealizowany zostanie dzięki postępowaniu badawczemu obejmującego trzy główne etapy. Pierwszy etap zakłada analizę 1141 wypowiedzi autobiograficznych pisanych przez osadników i kolejnych mieszkańców Ziem Zachodnich. Powstały one w ramach konkursów pamiętnikarskich zorganizowanych przez Instytut Zachodni w 1956, 1966 i 1970 r. Ze względu na ograniczenia ideologiczne (cenzura) i techniczne (objętość) były to materiały w dużej mierze niedostępne i niewykorzystywane, a przeprowadzenie wieloaspektowej komputerowej analizy całego zbioru pamiętników umożliwione zostało dopiero dzięki ich zapisowi w formie elektronicznej. Materiały pamiętnikarskie zostaną zbadane przy zastosowaniu warsztatu socjologii jakościowej wspomaganego analizą ilościową. W drugim etapie przeprowadzone będą wywiady pogłębione z autorami pamiętników (jeśli będzie to możliwe), z ich rodzinami oraz z ekspertami kluczowymi dla podtrzymywania lokalnej pamięci społecznej. Umożliwi to dostęp do współcześnie ujawnianych treści pamięciowych oraz postaw związanych z procesami migracyjnymi i osadniczymi, a także z rolą, jaką odgrywało uczestnictwo w konkursie pamiętnikarskim. Zakłada się rekrutację N=20 jednostek analizy (autor pamiętnika, jego rodzina i liderzy pamięci lokalnej) i przeprowadzenie w ramach każdej z nich od trzech do pięciu wywiadów. Trzeci etap polegał będzie na porównaniu wyników badań pochodzących z dwóch wcześniejszych etapów.
Czas trwania
2016 - 2022
Źródło finansowania
Narodowe Centrum Nauki w ramach programu OPUS
