Polityka wobec diaspory w kontekście migracji poakcesyjnych. Analiza porównawcza Polski, Litwy i Węgier
Polska, Litwa i Węgry jako państwa o wspólnej historii, przechodzące zbliżone procesy polityczne i społeczno-gospodarcze oraz usytuowane w tej samej przestrzeni geo-politycznej, doświadczały także podobnych procesów emigracyjnych. W państwach tych można wyróżnić trzy główne grupy diaspory: 1) mniejszości narodowe w krajach sąsiadujących (wynik zmian granic w pierwszej połowie XX wieku); 2) „tradycyjną” diasporę (efekt emigracji XIX i XX wieku do Europy Zachodniej i obu Ameryk); oraz 3) diasporę „poakcesyjną” (rezultat odpływu obywateli po wejściu krajów do UE w 2004 roku). Szczególnie ostatnia fala wyjazdów okazała się masowym i dynamicznym procesem, w szczególności w przypadku Polski i Litwy. Na Węgrzech największy odpływ do innych państw UE miał miejsce w okresie kryzysu gospodarczego (po 2007 roku) i dotyczył głównie młodych i wykształconych obywateli. Procesy emigracyjne i liczna diaspora rozsiana na całym świecie miały wpływ na rozwój polityki państwa wobec diaspory we wszystkich wymienionych krajach.
Podstawowym celem projektu jest analiza rozwoju, wzorców, podobieństw i różnic polityki wobec diaspory w trzech wybranych państwach w okresie po transformacji politycznej (1989/1991) do chwili obecnej. Szczegółowe pytania badawcze są następujące:
1) Jaki jest oficjalny dyskurs (narracja) na temat diaspory, regulacje prawne, struktura instytucjonalna odpowiedzialna za projektowanie i wdrażanie polityki państwa oraz programy i strategie dotyczące diaspory oraz jak zmieniały się one w czasie?;
2) Jaka była reakcja badanych państw na odpływ własnych obywateli w okresie po akcesji do UE oraz działania prawno-polityczne skierowane do diaspory „poakcesyjnej”?;
3) Na czym polega polityka państwa wobec mniejszości narodowych żyjących w państwach sąsiednich i czy zmienia się ona w dobie rosnącej różnorodności diaspory związanej z emigracją poakcesyjną?;
4) W jakim stopniu diaspory są podmiotami politycznymi mającymi wpływ na system polityczny w kraju pochodzenia i/lub są traktowane jako podmiot/przedmiot polityki zagranicznej i stosunków międzypaństwowych (zachodzących między państwem pochodzenia a państwami osiedlenia)?
W projekcie zaproponowano oryginalne podejście teoretyczne i analityczne do badania polityki wobec diaspory, oparte na trzech wymiarach: narracyjnym, prawno-instytucjonalnym i praktycznym. Zostanie ono rozwinięte i empirycznie przetestowanie podczas planowanych w projekcie badań porównawczych. Zaplanowane badania obejmują między innymi krytyczny przegląd źródeł zastanych (literatury i dotychczasowych badań) oraz dokumentów archiwalnych, analizę dyskursu politycznego (programów, przemówień przedstawicieli różnych ciał politycznych pod kątem obecności w nich kwestii związanych z emigracją i diasporą) oraz badanie jakościowe (pogłębione wywiady z przedstawicielami administracji, decydentami politycznymi, ekspertami oraz liderami polskiej, litewskiej i węgierskiej diaspory).
Czas trwania
2019 - 2021
Źródło finansowania
Narodowe Centrum Nauki, OPUS 16 (nr 2018/31/B/HS5/00913)
