Środowiskowe uwarunkowania migracji z krajów Afryki Północnej

Głównym celem projektu jest określenie związku między degradacją środowiska przyrodniczego a migracjami ludności z obszarów pustynnych i półpustynnych Afryki Północnej. Wyniki badań prowadzonych dotychczas przez wykonawców projektu wskazują, iż w obszarach suchych i półsuchych, kluczowymi dla rozwoju rolnictwa są: i) jakoś i ilość wody, ii) jakość gleb, iii) morfodynamika koryt rzecznych, iv) rzeźba terenu oraz v) klimat. Czynniki te, ich zmienność i zróżnicowanie, można uznać za najważniejsze dla środowiskowych migracji człowieka z obszarów wiejskich w tej strefie klimatycznej.
Postawiona została hipoteza, iż migracje ludności z obszarów pustynnych i półpustynnych Afryki Północnej związane są z degradacją środowiska przyrodniczego oraz ograniczeniami, jakie stawia ono gospodarczej działalności człowieka, w szczególności rolnictwu i pasterstwu. Zgodnie z hipotezą migracje z tych obszarów można zaliczyć do wymuszonych przez zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym (ang. environmentally forced) lub motywowane tymi zmianami (ang. environmentally motivated migration). Działania mające na celu ograniczenie degradacji środowiska przyrodniczego nie będą miały natomiast istotnego znaczenia dla ograniczenia migracji, gdyż proces migracyjny, raz wprawiony w ruch, nabiera pędu poprzez działanie innych (komplementarnych do degradacji środowiska przyrodniczego) czynników społeczno-ekonomicznych, co jest zgodne m.in. z koncepcją skumulowanej przyczynowości i relatywnej deprywacji.
Polska w niedługim czasie, podobnie jak inne kraje UE, stanie przed wyzwaniem przyjęcia narastającej liczby migrantów z krajów Afryki Północnej. Celem uzupełniającym projektu jest określenie udziału w Polsce migrantów środowiskowych wśród imigrantów pochodzących z tego obszaru oraz przyczyn wyboru Polski jako miejsca docelowego.
Do przeprowadzenia badań wybrano obszary pustynne oraz półpustynne górskie w Maroku, Tunezji oraz Egipcie. Szczegółowe badania będą miały charakter badań etnosondażowych. W celu określenia czynników wpływających na indywidualne i rodzinne decyzje migracyjne przeprowadzona zostanie analiza o charakterze monografii, która posłuży do przygotowania podstawowych narzędzi badawczych, czyli kwestionariusza (wykorzystywanego w badaniu ilościowym) oraz scenariusza wywiadu pogłębionego (wykorzystywanego w badaniu jakościowym). W ramach badań terenowych, w pierwszej kolejności przeprowadzony zostanie mikro-spis rolny, który posłuży do określenia rozmiarów migracji. Określenie cech środowiska przyrodniczego, stanowiących dla mieszkańców badanego obszaru najsilniejszy czynnik motywujący do emigracji, zostanie dokonane w oparciu o wyniki badania kwestionariuszowego. Podstawą do analizy powiązań pomiędzy degradacją środowiska przyrodniczego, skutkującą ograniczeniem rozwoju rolnictwa a migracjami mieszkańców, będą indywidualne wywiady pogłębione.
Udział w Polsce imigrantów środowiskowych wśród imigrantów pochodzących z Afryki Północnej zostanie określony dzięki przeprowadzeniu badania ankietowego oraz indywidualnych wywiadów pogłębionych z imigrantami z Maroka, Tunezji oraz Egiptu. Pierwsze z nich pozwoli wytypować potencjalnych migrantów środowiskowych, z którymi zostanie przeprowadzony indywidualny wywiad pogłębiony. Wywiady pogłębione pozwolą potwierdzić, czy wytypowane w trakcie badania ankietowego osoby w rzeczywistości są migrantami środowiskowymi, oraz odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Polska została wybrana jako miejsce docelowe migracji.
Studia dotyczące związku migracji ze środowiskiem przyrodniczym należą do najsłabiej rozpoznanych w kontekście badań nad migracjami. Poszerzenie wiedzy dotyczącej wpływu środowiska przyrodniczego i jego zmian na migracje ludności z obszarów Afryki Północnej i porównanie tego procesu w różnych krajach o tej samej kulturze, a jednocześnie różnej historii, będzie stanowić nowy bardzo istotny element w badaniach migracji. Zweryfikowane zostaną poglądy dotyczące wpływu działań mających na celu ograniczenie degradacji środowiska na wielkość migracji. Uzyskana wiedza w zakresie skali migracji środowiskowej do Polski, jest niezbędna dla badań nad migracjami środowiskowymi do krajów, które do tej pory tradycyjnie były emigracyjne lub tranzytowe.

Czas trwania

2015 - 2018

Źródło finansowania

Narodowe Centrum Nauki, SONATA