Tworzenie się diaspor: siła oddziaływania ram mobilizacyjnych, sieci społecznych i dyskursów dekolonizacyjnych. Studium porównawcze społeczności białoruskiej i ukraińskiej w Polsce (DIAMOND)

Diaspory jako aktorzy zmian społeczno-politycznych stają się coraz ważniejszym tematem badań naukowych. W różnych formach i stopniu diaspory są w stanie aktywnie angażować się w procesy społeczne i polityczne mające miejsce zarówno w kraju pochodzenia, jak i w kraju przyjmującym oraz w przestrzeni transnarodowej. Co więcej, rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych sprawia, że takie zaangażowanie jest intensywniejsze i bardziej znaczące. Głównym celem projektu jest analiza porównawcza procesu tworzenia się diaspor na przykładzie społeczności białoruskiej i ukraińskiej w Polsce. W szczególności tematem badania jest tworzenie się i siła odziaływania ram mobilizacyjnych, struktur organizacyjnych (wertykalnych i horyzontalnych), które wyłaniają się w każdym cyklu mobilizacji oraz rola mediów społecznościowych w tworzeniu i rozpowszechnianiu mobilizujących ram i dyskursów w wymiarze krajowym oraz w przestrzeni transnarodowej.

Społeczności Ukraińców i Białorusinów reprezentują dwie najliczniejsze grupy etniczne w Polsce. Obie grupy są tworzone przez różne pokolenia i fale migracji przymusowej i ekonomicznej, a także mniejszości etniczne, które historycznie zamieszkują terytorium Polski. Obie diaspory charakteryzują się znaczącymi falami mobilizacji w odpowiedzi na krytyczne wydarzenia w krajach pochodzenia, takie jak brutalnie stłumione protesty w Białorusi w 2020 r. oraz pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę w 2022 r. Wymienione wydarzenia doprowadziły do powstania nowych struktur diasporycznych oraz spowodowały widoczne zmiany w już istniejących organizacjach.

Podstawowe pytania, na które zostaną udzielone odpowiedzi w toku projektu są następujące: 1) Jakie cechy i elementy ram mobilizacyjnych decydują o skali i wynikach kolektywnych działań podejmowanych przez społeczność ukraińską i białoruską w Polsce?; 2) W jaki sposób cykle mobilizacji wpływają na tworzenie wertykalnych i horyzontalnych struktur organizacyjnych oraz dynamikę międzypokoleniową w obu społecznościach?; 3) W jaki sposób na wzorce mobilizacji wpływa kontekst polityczny i struktury możliwości prawno-politycznych w kraju przyjmującym oraz polityka kraju pochodzenia wobec diaspory?; 4) Jaka jest rola mediów społecznościowych w rozwoju struktur mobilizacyjnych diaspory, ich budowie oraz rozpowszechnianiu ram mobilizacyjnych? W jaki sposób diaspory białoruska i ukraińska w Polsce są połączone w sieci – ze sobą nawzajem, ze swoimi ojczyznami, z diasporami na całym świecie?; 5) Jaki jest wkład diaspory w proces budowania narodu oraz jaka jest rola praktyk i dyskursów dekolonizacyjnych w przypadku diaspory białoruskiej i ukraińskiej?

Ważnym celem projektu jest wskazanie skutecznych i trwałych mechanizmów mobilizacji diaspor w erze cyfrowej oraz zbadanie, w jaki sposób diaspory konstruują i wykorzystują mobilizujące ramy w swoich wysiłkach na rzecz wpływania na procesy budowania wspólnoty narodowej. Projekt proponuje oryginalne podejście metodologiczne i analityczne do badania procesu mobilizacji diaspor poprzez wykorzystanie metod mieszanych, w tym analizy dokumentów, etnografii wielostanowiskowej wywiadów eksperckich i narracyjnych, a także metod badań cyfrowych, takich jak etnografia internetowa i analiza dyskursu.

Czas trwania

2025 - 2028

Źródło finansowania

NCN Opus 27, nr umowy: UMO-2024/53/B/HS5/01665