Karol Haratyk, Anna Kordasiewicz.
2013.
Między wizerunkiem a praktyką – diagnoza stanu wykorzystania programów komputerowych wspomagających analizę danych jakościowych w Polsce
Przegląd Socjologiczny, T. 65, nr 4 | s. 167-187
Abstrakt
Programy komputerowe wspomagające analizę danych jakościowych (PADJ) są tworzone i rozwijane od lat 80. XX wieku. Ich pojawienie się wiązało się m.in. z postulatem systematyzacji analizy danych jakościowych. Od początku wzbudzały kontrowersje wśród badaczy jakościowych. Najczęściej formułowane były obawy, iż pozbawią one analizę jakościową charakteru interpretatywnego [m.in. Seale 2008]. Współcześnie ich wykorzystanie jest częstsze, ale nie powszechne; również nie wszystkie podręczniki metodologiczne zalecają ich wykorzystanie bądź podkreślają przewagę nad tradycyjnymi technikami analizy (np. sceptyczni wobec wykorzystania programów: Lofland i in. 2010). W tym tekście pokażemy, dlaczego obraz programów komputerowych w literaturze przedmiotu nazywamy „wizerunkiem” oraz w jaki sposób wizerunek tworzony przez literaturę przedmiotu rozmija się z praktykami analizy zdiagnozowanymi w trakcie badań przeprowadzonych na potrzeby niniejszego tekstu. Autorzy tekstów na temat komputerowej analizy danych jakościowych (KADJ), szczególnie w polskiej literaturze, angażują się w ciągłe ich legitymizowanie. Przybiera ono postać koncentracji na technicznych aspektach analizy w duchu instruktażu, budowania pozytywnego obrazu KADJ oraz wsparcia KADJ o względnie powierzchowne nawiązania do podejścia teorii ugruntowanej. Może to wywoływać wrażenie kreowania wizerunku programów zamiast krytycznej analizy ich możliwości i praktyk ich wykorzystania. Nie sprzyja też rozwojowi dyscypliny. Komunikat płynący z literatury wydaje się częściowo skuteczny. Z jednej strony użytkownicy PADJ doceniają użyteczność KADJ. Z drugiej jednak strony zdają się nie wykorzystywać zaawansowanych opcji tego oprogramowania oraz stwierdzają, że zastosowanie PADJ może utrudniać pogłębienie analizy.
