O pożytkach z reżimu komunistycznego. Kilka wniosków z badania migracji w PRL.
Wykład profesora Dariusza Stoli z Instytutu Studiów Politycznych PAN.
Źródło: YouTube
Data: 20 stycznia 2020
Podczas wykładu prof. Dariusz Stola twierdził, że historia komunistycznej Polski i innych krajów komunistycznych może dostarczyć interesujących informacji na temat wzorców migracji i polityk migracyjnych. Może to zabrzmieć paradoksalnie, ponieważ państwa komunistyczne są znane ze swojej bardzo restrykcyjnej polityki migracyjnej i dla wielu są synonimem zamkniętych społeczeństw. Chociaż w większości przypadków opinia ta jest dość trafna, niektóre kraje komunistyczne w niektórych okresach doświadczyły znacznych przepływów migracyjnych i innych form mobilności transgranicznej, co kontrastowało z okresami minimalnych takich przepływów, ograniczonymi ciężką polityką kontroli mobilności. Polska komunistyczna była krajem największych takich zmian, od prawie kompletnej polityki zakazu wyjazdów na początku lat pięćdziesiątych, po prawie całkowite otwarcie granic i masową mobilność transgraniczną pod koniec lat 80.
Prof. Stola przekonywał, że reżimy komunistyczne powinny interesować naukowców społecznych i politycznych w takim samym stopniu, w jakim przyciągają uwagę historyków. Wdrożyli różne radykalne polityki i wprowadzili głębokie zmiany społeczne w stosunkowo krótkim czasie. W szczególności rozszerzyli oni kontrolę rządu nad wieloma sferami życia w stopniu nieznanym w innych reżimach. Instrumentami tej kontroli były duże biurokracje państwowe i partyjne, które gromadziły masę danych na temat jednostek, grup i zjawisk społecznych. Dzięki rewolucjom z lat 1989-1991 w większości europejskich krajów postkomunistycznych archiwa tych biurokracji są w dużej mierze dostępne do badań. Niektóre z nich, w szczególności archiwa tajnych służb, są bardziej dostępne niż ich odpowiedniki na Zachodzie, oferując bogactwo informacji na różne tematy.
Według prof. Stoli migracje z i do komunistycznej Polski są przykładem takiego (relatywnie) dobrze udokumentowanego zjawiska społecznego i odpowiednich polityk. Archiwa samej Komunistycznej Służby Bezpieczeństwa zawierają około sześćdziesięciu kilometrów akt Departamentu Paszportowego: morze dokumentów politycznych, danych osobowych i statystycznych dotyczących migracji, migrantów i potencjalnych migrantów. W swoim wykładzie prof. Dariusz Stola przedstawił niektóre rodzaje tego typu dokumentów i danych oraz zachęcał odbiorców do korzystania z nich w badaniach nad migracjami.
Seminaria Migracyjne OBM UW: Nowe podejścia do teorii i badań migracyjnych
Seria wykładów z wybitnymi naukowcami, służąca jako platforma do dyskusji na temat aktualnych osiągnięć w badaniach migracyjnych na świecie.