Ośrodek Badań nad Migracjami (OBM) jest ogólnouniwersytecką jednostką organizacyjną Uniwersytetu Warszawskiego. Powstał jako zespół badawczy stawiający sobie za cel szeroko zakrojone, pogłębione badania nad współczesnymi migracjami międzynarodowymi analizowanymi w kontekście zmian społeczno-ekonomicznych w Polsce i w Europie.
Tworzy go interdyscyplinarna grupa kilkudziesięciu badaczek i badaczy skupiająca przedstawiciel(k)i różnych dyscyplin naukowych, w tym: nauk socjologicznych, ekonomii, psychologii, nauk o polityce i administracji, nauk prawnych, geografii społeczno-ekonomicznej oraz nauk o kulturze i religii, których działalność badawcza skupia się na szeroko rozumianej analizie zjawisk migracyjnych. W wymiarze geograficznym działania naukowe badaczek i badaczy związanych z Ośrodkiem koncentrują się na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym naciskiem na odpływ migrantów z Polski i napływ cudzoziemców do naszego kraju. W wyniku kompleksowej oceny jakości działalności naukowej w 2018 roku Ośrodek otrzymał kategorię A+ a badaczki i badacze OBM mieli wymierny (i pozytywny) wpływ na ocenę reprezentowanych przez nich dyscyplin w ostatniej rundzie ewaluacji.
Aktywność OBM
Aktywne działania OBM mają miejsce na kilku różnych płaszczyznach:
Działalność naukowo – badawcza
Działania naukowo-badawcze były głównym celem od początku istnienia Ośrodka. OBM realizował projekty badawcze o różnej skali i zasięgu, finansowane ze źródeł krajowych i zagranicznych. W 2023 roku w OBM realizowano 31 projektów badawczych. Duża część z nich jest finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki (w tym jeden z Mechanizmu Finansowego EOG i jeden w schemacie polsko-litewskim Daina) a coraz większe znaczenie mają także projekty realizowane w ramach schematu Horizon Europe. Instytucje finansujące lub wdrażające pozostałe projekty to: Komisja Europejska, Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Fundacja Konrada Adenauera, Inicjatyw Doskonałości Uniwersytet Badawczy.
Obok projektów, Ośrodek cyklicznie organizuje krajowe i międzynarodowe seminaria i konferencje na tematy migracji w regionie Europy Środkowo – Wschodniej propagując wyniki badań oraz integrując środowisko badaczy migracji. Kluczową rolę w tym względzie miała doroczna konferencja sieci IMISCOE, która odbyła się w lipcu 2023 roku.
Ważną rolę w działaniach OBM odgrywa współpraca międzynarodowa. Od roku 1991 Ośrodek uczestniczy w projekcie SOPEMI – monitorowania trendów migracyjnych w Polsce i w innych krajach OECD. Od 2007 roku OBM jest członkiem IMISCOE Research Network (do 2009 roku istniejącego jako IMISCOE Network of Excellence), sieci skupiającej 63 czołowe instytuty zajmujące się badaniem migracji.
Działalność OBM służy także innym jednostkom publicznym. Na zlecenie rządu, organizacji międzynarodowych i innych podmiotów, Ośrodek systematycznie przygotowuje ekspertyzy dotyczące rozwoju polityki migracyjnej, funkcjonowania cudzoziemców na polskim rynku pracy, wpływu rozszerzenia Unii Europejskiej na procesy migracyjne oraz innych tematów związanych z procesami migracyjnymi.
Działalność naukowo-badawcza Ośrodka realizowana jest przez trzy główne zespoły badawcze:
- Zespół Badań Społeczno-Ekonomicznych
- Zespół Badań Społeczno-Kulturowych
- Zespół Polityk Migracyjnych
Główne obszary badawcze OBM:
- Teorie i metody w badaniach nad migracjami
- Determinanty decyzji migracyjnych na różnych poziomach analizy
- Przyczyny i konsekwencje emigracji z Polski
- Napływ i funkcjonowanie cudzoziemców na polskim rynku pracy
- Powstawanie, funkcjonowanie i integracja społeczności imigranckich w Polsce
- Polityka migracyjna w Polsce i w UE
- Funkcjonowanie granicy i migracje o nieuregulowanym charakterze
- Mobilność społeczna imigrantów
- Migracje a starzenie się społeczeństwa
- Transnarodowa polityczna i publiczna partycypacja migrantów
Program badawczy Ośrodka zakłada kompleksowe i pogłębione podejście badawcze z użyciem różnorodnych metod. Podstawowymi zasadami stanowiącymi fundament działalności Ośrodka od momentu jego powstania są interdyscyplinarność oraz wysoka jakość prowadzonych badań. Główny nacisk działalności Ośrodka położony jest na uczestnictwo w długotrwałych projektach badawczych, które bazują na obiecujących metodach badawczych (etnosondaż, Respondent Driven Sampling). Jedną z takich metod, twórczo rozwiniętych przez OBM jest etnosondaż.
Działalność dydaktyczna
Od 2003 roku OBM oferuje na Uniwersytecie Warszawskim studia podyplomowe poświęcone migracjom międzynarodowym, które do tej pory ukończyło kilkuset słuchaczy. Studia podyplomowe adresowane są do pracowników służb publicznych (m.in. służby celnej, straży granicznej, policji), administracji państwowej, jednostek samorządowych, instytucji rynku pracy, organizacji pozarządowych i wszystkich zainteresowanych współczesnymi procesami migracyjnymi.
Niezależnie od tego, w ostatnim czasie zintensyfikowaliśmy działania zmierzające do stworzenia oferty dydaktycznej dla studentów UW. Od 2022 roku realizowane są międzynarodowe studia Interdisciplinary Studies in Social Sciences (ISSC – link) wraz z Wydziałem Artes Liberales a od 1 października 2023 roku Migration Studies – New Societies stworzone w ramach inicjatywy 4EU+ (wraz z Uniwersytetem w Mediolanie oraz Uniwersytetem Karola w Pradze).
Działalność publikacyjna
Ośrodek wydaje od 2012 roku czasopismo Central and Eastern European Migration Review (CEEMR), specjalizujące się w tematyce migracji w regionie Środkowej Europy, to półrocznik dostępny w całości online w formule open-access (70 punktów według oceny MNiSW; wskaźnik wpływu, Impact Factor = 1.7). Wyniki badań prowadzonych w OBM są regularnie publikowane (w języku polskim i angielskim) w serii wydawniczej OBM – CMR Working Papers. Seria ta liczy już ponad 180 zeszytów będących popularnym źródłem wiedzy o współczesnych trendach migracyjnych w Polsce i w Europie dla studentów, badaczy migracji oraz praktyków w kraju i na świecie. W 2018 roku, z okazji 25. rocznicy powstania Ośrodka, rozpoczęto nową serię publikacji pod tytułem CMR Spotlight, której celem jest reagowanie na bieżąco na kluczowe wydarzenia w sferze migracji.
Historia
OBM powstał w 1993 roku jako interdyscyplinarny zespół badawczy stawiający sobie za cel szeroko zakrojone, pogłębione badania nad współczesnymi migracjami w Polsce. Początkowo Ośrodek był częścią międzywydziałowego Instytutu Studiów Społecznych. W 2005 roku został włączony w struktury Wydziału Nauk Ekonomicznych. Od 2008 do 2019 roku Ośrodek Badań nad Migracjami miał status samodzielnej jednostki uniwersyteckiej współpracującej ściśle z dwoma wydziałami: Wydziałem Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UW (dawniej: Wydziałem Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW) oraz Wydziałem Nauk Ekonomicznych UW. W 2020 roku OBM uzyskał status ogólnouniwersyteckiej jednostki organizacyjnej UW (OGUW). Z biegiem czasu OBM stał się jedną z wiodących instytucji badawczych w Europie oraz największym ośrodkiem badań migracyjnych w Polsce, jedynym w kraju specjalizującym się wyłącznie w tej tematyce. W 2023 roku Ośrodek obchodził swoje 30-lecie.