Ośrodek Badań nad Migracjami (OBM) jest podstawową i międzywydziałową jednostką Uniwersytetu Warszawskiego. Powstał jako zespół badawczy stawiający sobie za cel szeroko zakrojone, pogłębione badania nad współczesnymi migracjami międzynarodowymi analizowanymi w kontekście zmian społeczno-ekonomicznych w Polsce i w Europie.
Tworzy go interdyscyplinarna grupa kilkudziesięciu badaczy skupiająca przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, w tym: nauk socjologicznych, ekonomii, psychologii, nauk o polityce i administracji, nauk prawnych, geografii społeczno-ekonomicznej oraz nauk o kulturze i religii, których działalność badawcza koncentruje się na szeroko rozumianej analizie zjawisk migracyjnych. W wymiarze geograficznym działania naukowe badaczy związanych z Ośrodkiem koncentrują się na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym naciskiem na odpływ migrantów z Polski i napływ cudzoziemców do naszego kraju. W wyniku kompleksowej oceny jakości działalności naukowej w 2018 roku Ośrodek otrzymał kategorię A+.
Aktywność OBM
Aktywne działania OBM mają miejsce na kilku różnych płaszczyznach:
Działalność naukowo – badawcza
Działania naukowo-badawcze były głównym celem od początku istnienia Ośrodka. OBM realizował projekty badawcze o różnej skali i zasięgu, finansowane ze źródeł krajowych i zagranicznych. W 2021 roku w OBM realizowano 28 projektów badawczych. Ponad połowa z nich (16) jest finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki (w tym jeden z Mechanizmu Finansowego EOG i jeden w schemacie polsko-litewskim Daina). Instytucje finansujące lub wdrażające pozostałe projekty to: Komisja Europejska, Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Fundacja Konrada Adenauera, IDUB.
Obok projektów, Ośrodek cyklicznie organizuje krajowe i międzynarodowe seminaria i konferencje na tematy migracji w regionie Europy Środkowo – Wschodniej propagując wyniki badań oraz integrując środowisko badaczy migracji.
Ważną rolę w działaniach OBM odgrywa współpraca międzynarodowa. Od roku 1991 Ośrodek uczestniczy w projekcie SOPEMI – monitorowania trendów migracyjnych w Polsce i i innych krajach OECD. Od 2007 roku OBM jest członkiem IMISCOE Research Network (do 2009 roku istniejącego jako IMISCOE Network of Excellence), sieci skupiającej 39 czołowych instytutów zajmujących się badaniem migracji.
Działalność OBM służy także innym jednostkom publicznym. Na zlecenie rządu, organizacji międzynarodowych i innych podmiotów, Ośrodek systematycznie przygotowuje ekspertyzy dotyczące rozwoju polityki migracyjnej, funkcjonowania cudzoziemców na polskim rynku pracy, wpływu rozszerzenia Unii Europejskiej na procesy migracyjne oraz innych tematów związanych z procesami migracyjnymi.
Działalność naukowo-badawcza Ośrodka realizowana jest przez trzy główne zespoły badawcze:
- Zespół Badań Społeczno-Ekonomicznych
- Zespół Badań Społeczno-Kulturowych
- Zespół Polityk Migracyjnych
Główne obszary badawcze OBM:
- Teorie i metody w badaniach nad migracjami
- Determinanty decyzji migracyjnych na różnych poziomach analizy
- Przyczyny i konsekwencje emigracji z Polski
- Napływ i funkcjonowanie cudzoziemców na polskim rynku pracy
- Powstawanie, funkcjonowanie i integracja społeczności imigranckich w Polsce
- Polityka migracyjna w Polsce i w UE
- Funkcjonowanie granicy i migracje nielegalne
- Mobilność społeczna imigrantów
- Migracje a starzenie się społeczeństwa
- Transnarodowa polityczna i publiczna partycypacja migrantów
Program badawczy Ośrodka zakłada kompleksowe i pogłębione podejście badawcze z użyciem różnorodnych metod. Podstawowymi zasadami stanowiącymi fundament działalności Ośrodka od momentu jego powstania są interdyscyplinarność oraz wysoka jakość prowadzonych badań. Główny nacisk działalności Ośrodka położony jest na uczestnictwo w długotrwałych projektach badawczych, które bazują na obiecujących metodach badawczych. Jedną z takich metod, twórczo rozwiniętych przez OBM jest etnosondaż. Średniookresowy cel badawczy OBM to kompleksowa analiza trendów migracyjnych po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 roku.
Działalność dydaktyczna
Od 2005 roku OBM oferuje na Uniwersytecie Warszawskim studia podyplomowe poświęcone migracjom międzynarodowym, które do tej pory ukończyło ponad 300 słuchaczy. Studia podyplomowe adresowane są do pracowników służb publicznych (m.in. służby celnej, straży granicznej, policji), administracji państwowej, jednostek samorządowych, instytucji rynku pracy, organizacji pozarządowych i wszystkich zainteresowanych współczesnymi procesami migracyjnymi.
Działalność publikacyjna
Ośrodek wydaje od 2012 roku czasopismo Central and Eastern European Migration Review (CEEMR), specjalizujące się w tematyce migracji w regionie Środkowej Europy, to półrocznik dostępny w całości online w formule open-access (40 punktów według oceny MNiSW). Wyniki badań prowadzonych w OBM są regularnie publikowane (w języku polskim i angielskim) w serii wydawniczej OBM – CMR Working Papers. Seria ta liczy już ponad 180 zeszytów będących popularnym źródłem wiedzy o współczesnych trendach migracyjnych w Polsce i w Europie dla studentów, badaczy migracji oraz praktyków w kraju i na świecie. W 2018 roku, z okazji 25. rocznicy powstania Ośrodka, rozpoczęto nową serię publikacji pod tytułem CMR Spotlight.
Historia
OBM powstał w 1993 roku jako interdyscyplinarny zespół badawczy stawiający sobie za cel szeroko zakrojone, pogłębione badania nad współczesnymi migracjami w Polsce. Początkowo Ośrodek był częścią międzywydziałowego Instytutu Studiów Społecznych. W 2005 roku został włączony w struktury Wydziału Nauk Ekonomicznych. Od 2008 roku Ośrodek Badań nad Migracjami ma status samodzielnej jednostki uniwersyteckiej współpracującej ściśle z dwoma wydziałami: Wydziałem Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UW (dawniej: Wydziałem Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW) oraz Wydziałem Nauk Ekonomicznych UW. Z biegiem czasu OBM stał się jedną z wiodących instytucji badawczych w Europie oraz największym ośrodkiem badań migracyjnych w Polsce, jedynym w kraju specjalizującym się wyłącznie w tej tematyce. W 2018 roku Ośrodek obchodził swoje 25-lecie.
Jakość i renoma OBM
O wysokiej jakości i reputacji OBM świadczy duża liczba grantów badawczych przyznanych Ośrodkowi. Od 1994 roku OBM otrzymał 20 grantów z Komitetu Badań Naukowych i Ministerstwa Nauki, każdy z nich przeznaczony na przynajmniej roczny projekt badawczy dotyczący międzynarodowych migracji. OBM jest również często zapraszany do udziału w międzynarodowych projektach badawczych dotyczących różnych aspektów migracji międzynarodowych.
Na renomę Ośrodka składają się także osobiste osiągnięcia członków OBM. Większość kadry OBM miała okazję odbyć stypendia i staże w zagranicznych ośrodkach badawczych i publikować w językach obcych. Do tej pory dwóch badaczy i jeden doktorant otrzymali stypendium Fulbrighta. Pięciu kolejnych otrzymało prestiżowe stypendium Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej dla młodych naukowców. Dwie badaczki są stypendystkami Fundacji Kościuszkowskiej. Badacze Ośrodka są regularnie zapraszani do wygłaszania wykładów na prestiżowych uniwersytetach oraz prezentowania referatów na międzynarodowych konferencjach.
O międzynarodowym prestiżu Ośrodka świadczy również jego członkostwo w dużej liczbie rad redakcyjnych ważnych czasopism naukowych oraz w komitetach badawczych wielu ośrodków. Badacze z OBM przygotowują recenzje dla takich czasopism jak: International Migration Review, Journal of Ethnic and Migration Studies, International Migration, Europe-Asia Studies, European Journal of Population, Journal of Immigrant and Refugee Studies i wielu innych.