Starzenie się w lokalizacjach (nie)nadających się do mieszkania: rola percepcji środowiska i przywiązania do miejsca w strategiach radzenia sobie i adaptacji na przykładzie slumsów w Nairobi i Dhace

Starzenie się w lokalizacjach (nie)nadających się do mieszkania: rola percepcji środowiska i przywiązania do miejsca w strategiach radzenia sobie i adaptacji na przykładzie slumsów w Nairobi i Dhace to projekt z zakresu antropologii społeczno-kulturowej, który skupia się na pilnych wyzwaniach stojących przed urbanizującym się globalnym Południem w kontekście zmian środowiskowych i demograficznych. Jego celem jest osiągnięcie znaczącego postępu w identyfikacji i zrozumieniu strategii radzenia sobie i adaptacji osób starszych do warunków panujących w slumsach.

Afryka Subsaharyjska i Azja Południowa to jedne z regionów najbardziej narażonych na zmiany środowiskowe, w tym klimatyczne. Dotknięci skutkami licznych zjawisk ekstremalnych mieszkańcy wsi zmuszeni są do poszukiwania miejsca do życia i przenoszenia się do miast, osiedlając się w tzw. slumsach. Osiedla te są jednak równie narażone na liczne zagrożenia środowiskowe, dodatkowo dotknięte toksycznymi zanieczyszczeniami przemysłowymi, tworząc tym samym jedne z najbardziej ekstremalnych siedlisk. Dostępne szacunki wskazują, że już w 2016 roku jedna na osiem osób na świecie mieszkała w takich miejscach. W 2030 roku będzie to już co czwarty mieszkaniec globu.

Jednocześnie w krajach o niskich dochodach zachodzi bezprecedensowy proces zmiany demograficznej i szybkiego starzenia się. Przewiduje się, że do 2050 roku ponad dwie trzecie światowej populacji osób starszych – 1,1 mld – będzie żyło w krajach rozwijających się, przy czym najszybszy wzrost (o 225%) nastąpi w krajach najsłabiej rozwiniętych. Slumsy są więc sceną intensywnych przemian struktury społecznej. Stają się one domem dla starszych osób nie tylko nowo przybyłych, ale także dla migrantów pierwszego pokolenia z obszarów wiejskich, którzy w latach 70. przenieśli się do miast i tam przeżyli większość swojego życia. Te grupy zamieszkujące slumsy tworzą różne więzi z obszarem, w którym żyją, co ma wpływ na ich strategie radzenia sobie i adaptacji.

Podczas gdy istnieje rosnąca literatura na temat starzenia się w krajach Globalnego Południa, w tym w slumsach, dotycząca zdrowia, opieki czy różnic między płciami w procesach starzenia się, wciąż brakuje analiz uwzględniających fakt, że osoby starsze są bardzo zróżnicowaną grupą, także ze względu na trajektorie życia w slumsach. Projekt wskazuje, że różnice w postrzeganiu środowiska, a także przywiązanie do miejsca, przekładają się na różne strategie radzenia sobie i adaptacji do panujących warunków, a w konsekwencji na możliwość zamieszkania danego miejsca(habitability).

Projekt odpowie na następujące główne pytanie badawcze: Jak strategie radzenia sobie i adaptacji osób starszych na obszarach slumsów są kształtowane przez:

• ich postrzeganie środowiska
• ich przywiązanie do miejsca pochodzenia (wieś lub obszar slumsów)?

Odpowiedź na to pytanie pozwoli na zniuansowanie praktyk mieszkańców slumsów z uwzględnieniem wielu zmiennych, co w efekcie pozwoli na odkrycie heterogeniczności slumsów i odpowiedź na pytanie: kim są ludzie, którzy potocznie są określani mianem „mieszkańców slumsów”. Ostatecznie projekt wniesie zarówno empiryczny wkład do wiedzy o praktykach starszych mieszkańców slumsów, jak i wkład teoretyczny prowadzący do nowej konceptualizacji tego, kim są mieszkańcy slumsów. Doprowadzi do wypracowania bardziej adekwatnych terminów analitycznych, które uchwycą zróżnicowanie wzorce aktywności konkretnych grup.

Czas trwania

2023 - 2026

Źródło finansowania

Narodowe Centrum Nauki, grant SONATINA7