Integracja ekonomiczna imigrantów w kraju w przejściowej fazie cyklu migracyjnego – Polska na tle wybranych krajów UE

 

Celem projektu jest poszerzenie wiedzy z zakresu relacji między integracją ekonomiczną imigrantów a wzorcami migracji. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez dokonanie analizy wzorców integracji i wzorców migracji w przypadku kraju znajdującego się w przejściowej fazie cyklu migracyjnego, t.j. w momencie, w którym ma szanse dokonać się zmiana statusu kraju z kraju emigracyjnego, na imigracyjny. Obecny stan wiedzy przewiduje pozytywną zależność pomiędzy stopniem integracji ekonomicznej imigrantów a czasem pobytu w kraju przyjmującym. Klasycznym wyjaśnieniem dla tej zależności jest proces nabywania i akumulowania przez imigrantów specyficznego kapitału ludzkiego wspierającego adaptację (sprzyjającego jej) do docelowego rynku pracy. Istniejące modele teoretyczne przewidują, że w efekcie zwiększać się winna produktywność imigrantów a ich pozycja na rynku pracy (płace, stopa zatrudnienia, sektorowa struktura zatrudnienia itp.) powinna zbliżać się do pozycji pracowników rodzimych. Jeśli uwzględnimy różne pozycje krajów przyjmujących w cyklu migracyjnym, rozumowanie to jest jednak niekompletne.

Istniejące modele integracji ekonomicznej imigrantów były budowane w oparciu o dwa zasadnicze założenia: 1) że w kraju przyjmującym dokonała się zmiana statusu migracyjnego, tj. że stał się on krajem o liczebnej przewadze imigracji nad emigracją, oraz 2) że imigracja ma charakter osiedleńczy bądź przynajmniej długookresowy. Pierwsze założenie implikuje, że proces integracji ekonomicznej imigrantów analizowany jest w takiej sytuacji społeczno-gospodarczej, w której imigracja jest liczna i staje się trwałym elementem rzeczywistości społecznej, ekonomicznej i politycznej (Arango 2012; Fassman i Reeger 2012; Okólski 2012). Drugie założenie implikuje, że popyt na pracę imigrantów może być generowany endogenicznie, tj. wynikać z potrzeb konsumpcyjnych samych migrantów (Portes i Wilson 1980). Nie zostały przeprowadzone badania, które analizowałyby proces integracji ekonomicznej imigrantów w sytuacji rozluźnienia obu z powyższych założeń. W szczególności chodzi o zjawiska zachodzące w kraju z mało liczną imigracją o charakterze przeważnie czasowym, a więc de facto w scenariuszu, w który wpisuje się liczna grupa krajów, szczególnie regionu Europy Środkowo-Wschodniej znajdujących się w przejściowej fazie cyklu migracyjnego.

Wobec powyższego, w projekcie stawiamy pytania badawcze o: skalę uczestnictwa imigrantów w polskim rynku pracy; czynniki warunkujące proces integracji na rynku pracy; skalę zależności od świadczeń społecznych (welfare dependency) oraz pozycję fiskalną imigrantów w Polsce (net fiscal position) i czynniki je warunkujące. W kontekście osadzenia proponowanych badań w nurcie rozważań nad cyklem migracyjnym, projekt stawia także pytania o wzorce integracji ekonomicznej imigrantów w krajach znajdujących się w różnych fazach przejścia migracyjnego; sposób w jaki wzorce integracji ekonomicznej (i rozwój gospodarek etnicznych) wpływają na procesy imigracyjne i, w konsekwencji, zmiany statusu migracyjnego kraju; oraz wpływ polityki migracyjnej, w szczególności polityki integracyjnej, na integrację ekonomiczną imigrantów.

Z powyższych pytań wywodzimy następujące hipotezy szczegółowe, które będą weryfikowane w trakcie projektu:

Hipoteza 1: Przy braku zachęt do inwestowania przez imigrantów w kapitał ludzki specyficzny dla danej kraju przyjmującego stopień integracji ekonomicznej determinuje nie kapitał ludzki, ale kapitał społeczny.
Hipoteza 2: W sytuacji wielokrotnych przyjazdów o charakterze czasowym (łączny) czas pobytu w kraju docelowym nie ma pozytywnego związku ze stopniem integracji ekonomicznej.
Hipoteza 3: W związku z nieliczną imigracją i ograniczonym potencjałem do powstawania gospodarek etnicznych przedsiębiorcy imigranccy przyjmują rolę “middleman minority”, t.j. podejmują samo zatrudnienie, które a) uniezależnia imigrantów od wyceny ich kapitału ludzkiego na lokalnym rynku pracy i b) uniezależnia przedsiębiorczość imigrancką od etnicznego popytu (Bonacich 1973).
Hipoteza 4: W przypadku kraju znajdującego się w przejściowej fazie cyklu migracyjnego pozycja fiskalna imigrantów jest determinowana przede wszystkim przez status prawny dotyczący pobytu/pracy oraz charakter migracji (czasowa/osiedleńcza).
Hipoteza 5: W krajach znajdujących się w przejściowej fazie cyklu migracyjnego działania państwa podejmowane w obszarze polityki migracyjnej oraz polityki integracyjnej nie mają wpływu na proces integracji ekonomicznej imigrantów.

W wymiarze organizacyjnym celem projektu jest stworzenie interdyscyplinarnego zespołu badaczy dysponujących szerokim zasobem doświadczeń w zakresie ekonomicznych i socjologicznych analiz efektów imigracji oraz kwestii związanych z politykami migracyjnymi.

Czas trwania

2015 - 2020

Źródło finansowania

Narodowe Centrum Nauki (w ramach schematu SONATA BIS)

Publikacje